Zygmunt Szendzielarz 'Łupaszko': Bohater i Kontrowersja w Dziejach Polskiego Ruchu Oporu

Zygmunt Edward Szendzielarz, znany także pod pseudonimami „Łupaszko”, „Łupaszka” i „Łopaszko”, urodzony 12 marca 1910 w Stryju, był postacią emblemtyczną dla historii polskiego ruchu oporu. Jego życie i kariera wojskowa, rozpięte między dwoma wojnami światowymi i okresem powojennym, ukazują skomplikowaną naturę walki o niepodległość Polski.

Wczesne lata i edukacja:

Szendzielarz dorastał w rodzinie kolejowego urzędnika Karola i Eufrozyny z domu Osieckich. Był najmłodszym z rodzeństwa, które obejmowało siedmioro dzieci, z których wielu również służyło Polsce. Edukację rozpoczął w gimnazjach we Lwowie i Stryju, a swoje formalne wojskowe wykształcenie kontynuował w szkołach podchorążych w Ostrowi Mazowieckiej i Grudziądzu.

Kariera wojskowa przed II wojną światową:

Po ukończeniu szkoły w Grudziądzu w 1934 roku, Szendzielarz rozpoczął służbę w 4 pułku ułanów w Wilnie, gdzie szybko zyskał reputację zdolnego oficera kawalerii. Awansowany na porucznika w 1938 roku, wykazał się także jako kompetentny dowódca szwadronu.

 Kampania wrześniowa i działalność w AK:

Jego prawdziwe próby przyszły z wybuchem II wojny światowej, gdy wziął udział w kampanii wrześniowej 1939 roku, dowodząc 2. szwadronem w 4 pułku ułanów. Po klęsce kampanii, nie skapitulował, lecz zaangażował się w działalność konspiracyjną w ramach Związku Walki Zbrojnej, a później Armii Krajowej, gdzie służył w różnych rolach, w tym w wywiadzie i jako dowódca oddziałów partyzanckich.

Dowódca 5 Wileńskiej Brygady AK:

Jego największym osiągnięciem było dowodzenie 5 Wileńską Brygadą AK, znanej z zaciekłej walki przeciwko zarówno niemieckim, jak i sowieckim siłom okupacyjnym. Brygada Szendzielarza, nazywana również "Brygadą Śmierci", była symbolem polskiego oporu na Wileńszczyźnie, co niestety wiązało się z kontrowersyjnymi działaniami, takimi jak odwet w Dubinkach.

Lata powojenne i konflikt z nowym reżimem:

Po zakończeniu wojny Szendzielarz kontynuował walkę w ramach podziemia antykomunistycznego, co ostatecznie doprowadziło do jego aresztowania i egzekucji przez komunistyczne władze Polski w 1951 roku. Jego śmierć była jednym z wielu tragicznych epizodów w dziejach polskiego oporu przeciwko represjom.

Dziedzictwo i rehabilitacja:

Pomimo postaci kontrowersyjnej, Szendzielarz został pośmiertnie zrehabilitowany w 1993 roku, a jego rola w walce o niepodległość Polski została szeroko doceniona po 1989 roku. Upamiętniony został nie tylko poprzez liczne publikacje i filmy dokumentalne, ale również przez nazwy ulic i monumenty, co podkreśla jego znaczenie jako jednego z "Żołnierzy Wyklętych".

Zygmunt Szendzielarz pozostaje postacią wielowymiarową, którego życie i działalność są przedmiotem badań historyków i refleksji nad moralnymi dylematami związanymi z oporem przeciwko dwóm totalitarnym reżimom XX wieku.