Zimna wojna przed zimną wojną: Alianse i konflikty między sojusznikami podczas II wojny światowej

Druga wojna światowa była areną wielkich koalicji, które powstały w obliczu wspólnego wroga – państw Osi. Sojusz pomiędzy Stanami Zjednoczonymi, Związkiem Radzieckim i Wielką Brytanią miał kluczowe znaczenie dla zwycięstwa aliantów. Jednak pomimo wspólnego celu relacje między tymi mocarstwami były napięte i pełne konfliktów. Wzajemne podejrzenia, odmienne interesy oraz ideologiczne różnice sprawiły, że jeszcze w trakcie wojny zaczęły się kształtować fundamenty zimnej wojny. W niniejszym artykule przyjrzymy się trudnym relacjom i negocjacjom, które nie tylko wpłynęły na przebieg działań wojennych, ale również zdefiniowały powojenny układ sił.

1. Wspólny wróg, odmienne cele

W chwili ataku Niemiec na Związek Radziecki w 1941 roku oraz japońskiego ataku na Pearl Harbor w tym samym roku, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i ZSRR stały się sojusznikami z konieczności. Każde z tych państw miało jednak własne priorytety i wizję powojennego świata:

• ZSRR dążył do uzyskania dominacji nad Europą Wschodnią, aby zapewnić sobie strategiczne bezpieczeństwo.
• USA pragnęły stworzyć liberalny, kapitalistyczny porządek oparty na wolnym handlu i demokracji.
• Wielka Brytania starała się zachować swoje imperium kolonialne i wpływy w Europie.

Te sprzeczne cele prowadziły do napięć, które niejednokrotnie objawiały się w trakcie kluczowych konferencji i operacji wojskowych.

2. Konferencje aliantów: negocjacje i konflikty

Ważnym elementem współpracy aliantów były spotkania na najwyższym szczeblu. Konferencje w Teheranie (1943), Jałcie (1945) i Poczdamie (1945) stanowiły momenty, w których ścierały się interesy USA, ZSRR i Wielkiej Brytanii.

• Konferencja w Teheranie (1943) – Stalin naciskał na otwarcie drugiego frontu w Europie, czemu przez długi czas sprzeciwiali się Amerykanie i Brytyjczycy, obawiając się kosztów takiej operacji. Dopiero pod presją ZSRR ustalono, że lądowanie w Normandii nastąpi w 1944 roku.
• Konferencja jałtańska (1945) – tutaj rozstrzygnęły się losy Europy Wschodniej. Stalin uzyskał zgodę na ustanowienie strefy wpływów w Polsce i innych krajach regionu, co w przyszłości zaowocowało podziałem Europy.
• Konferencja poczdamska (1945) – po zakończeniu wojny w Europie, napięcia między aliantami stały się jeszcze bardziej widoczne. USA i Wielka Brytania sprzeciwiały się sowieckiej ekspansji, a Stalin odrzucał koncepcję wolnych wyborów w Europie Wschodniej.

3. Rywalizacja wywiadów i ukryte działania

Pomimo oficjalnej współpracy, alianci prowadzili także tajne operacje przeciwko sobie. Wywiady USA i Wielkiej Brytanii podejrzewały ZSRR o przygotowywanie się do powojennej konfrontacji i odwrotnie. Już podczas wojny:

• Brytyjczycy i Amerykanie uruchomili operację Venona, w ramach której odkryto sowiecką siatkę szpiegowską w USA.
• Stalin nie ufał zachodnim sojusznikom i rozbudował sieć agentów w Londynie i Waszyngtonie.
• USA i Wielka Brytania unikały dzielenia się niektórymi technologiami, w tym szczegółami Projektu Manhattan (budowa bomby atomowej).

4. Polityczne i ideologiczne napięcia

Napięcia między aliantami nie były jedynie strategiczne, ale także ideologiczne. ZSRR propagował komunizm jako model polityczny dla wyzwolonych krajów, podczas gdy USA i Wielka Brytania obawiały się globalnej ekspansji ideologii marksistowskiej. Już pod koniec wojny stało się jasne, że Stalin nie zamierza wycofać się z kontrolowanych terytoriów, co doprowadziło do stopniowego podziału Europy i rozpoczęcia zimnej wojny.

5. Droga do zimnej wojny

Podział Europy po II wojnie światowej był bezpośrednią konsekwencją napięć między sojusznikami. W kolejnych latach wydarzenia takie jak:

• Doktryna Trumana i polityka powstrzymywania ekspansji komunizmu,
• Plan Marshalla jako narzędzie gospodarczej dominacji USA w Europie,
• Blokada Berlina (1948-1949) i powstanie NATO,
• Wojna koreańska (1950-1953) jako pierwsze starcie zimnej wojny,

potwierdziły, że współpraca czasów II wojny światowej była jedynie tymczasowym sojuszem, a fundamentalne różnice interesów i ideologii musiały w końcu doprowadzić do konfrontacji.

II wojna światowa zakończyła się formalnym zwycięstwem aliantów, lecz już w trakcie działań wojennych pojawiały się konflikty, które zwiastowały zimną wojnę. Rywalizacja polityczna, odmienne wizje przyszłości świata oraz strategiczne interesy sprawiły, że współpraca między USA, ZSRR i Wielką Brytanią była jedynie etapem w dłuższej globalnej rozgrywce. Decyzje podejmowane podczas wojny i w jej bezpośrednich następstwach ukształtowały porządek międzynarodowy na kolejne dekady, prowadząc do podziału świata na dwa wrogie bloki.